Zowat de slechtste aanleiding om een boek te kopen is voortgaan op hypes, op media, recensenten, lezersgroepen, vrienden, collega’s of familie. Een goed boek scoor je zelf, vooral als je eisen wat aan de hoge kant liggen. Zijn daar hulpmiddelen voor? Jawel, maar 100% zekerheid heb je nooit. Die heb je pas als je het boek uit hebt. Maar hoe vind je dat? Zo’n boek dat je niet loslaat, waar je ook bent?

Ik beken. Een roman die € 23,99 kost? Goedkoop is anders. Daar zijn redenen voor. Maar wat is niet duur tegenwoordig? Een avondje bioscoop met zijn tweetjes kost ook al snel € 25, alleen al aan tickets. Ik ging op zoek naar verklaringen.

Bonita Avenue, het debuut van Peter Buwalda, begint met niet minder dan 30 recensies. Nogal overdreven, vind ik. Lezers daarentegen vinden het boek ‘megasaai’, ‘ontzettend langdradig’, ‘slecht geschreven’, ‘een absolute afknapper’ (Bol). Lezers zowel als schrijvers hebben een zwak voor recensies. Uitgevers geven tonnen uit om ze te sprokkelen. Zogenaamd literaire boeken worden door dagbladen en tijdschriften de hemel in geprezen, terwijl diezelfde literaire werken door de gewone lezer de grond worden ingeboord. Hoe komt dat? Recensies worden vaak ‘aangekocht’ en nemen daardoor een loopje met de lezer. Ze zijn in zeer veel gevallen niet eerlijk, niet oprecht. Ik leg uit waarom.

Twee jaar geleden kocht ik via een webwinkel een klassieker omdat er geen e-book versie van bestond (De tijgerkat). Ik kan het boek niet lezen door de zeer kleine tekst. Mijn ogen gaan ervan tranen. Sindsdien lees ik enkel nog e-books. Die hebben heel wat voordelen.

Ik heb niet de gewoonte om aan andere mensen te zeggen wat ze wel of niet moeten doen. Maar als het gaat over boeken kopen, dan kan ik iedereen ten stelligste aanraden om eerst eens te ‘proeven’ van het boek. Hoe doe je dat?

Zijn vrouwen impulsiever bij de aankoop van een boek dan mannen? Beslissen vrouwen sneller dan een man? Wat is de favoriete kleur voor een cover? Wie kiest voor koele kleuren en wie voor warme? Welke woorden komen het meest voor in titels van bestsellers? Wat is de ideale lengte van een titel? En hoeveel boeken worden gekocht als geschenk? We trokken op onderzoek.

Je schreef een boek. Proficiat. Het publicatieproces wordt opgestart. Door jezelf of door een uitgeverij. Tijd voor de cover. Ga je voor typografie, een illustratie, of toch liever een foto? En wat met de flaptekst? Een quote? Een blurb? We trokken op onderzoek.

Nam je als jonge snaak al eens een boek ter hand? Dan ken je wellicht de nobelste der indianen: Winnetou, opperhoofd der Apachen. We hadden thuis bijna de hele serie Karl May pockets. Ik las ze allemaal. We kochten ze met onze zuurverdiende spaarcentjes. Eentje ontbrak: De dood van Winnetou. Permanent uitverkocht leek het. En nu sterft dit edelmoedige opperhoofd een tweede keer. Zowel de Duitse (Ravensburger) als de Nederlandse uitgever (Meulenhoff) stoppen met het uitgeven van Winnetou boeken. Bol schrapte tijdelijk de verkoop. Culturele toe-eigening en in strijd met onze opvattingen over diversiteit, klinkt het. Wordt de uitgeefwereld nu helemaal zot?

Een man en een vrouw zitten rechtover elkaar in een treincoupé. De man vilt een banaan, strooit er peper op en gooit ze door het raam. De vrouw kijkt verbaasd toe. Daarop doet de bananenman het opnieuw. Hij vilt een banaan, doet er peper op en kiepert ze door het raam. Na de derde banaan vraagt de vrouw waar hij in godsnaam mee bezig is. Waarop de bananenman verontwaardigd antwoordt: ‘Lust jij bananen met peper?’ Je voelt me al komen: waarom kopen mensen boeken die ze nooit lezen?

Wat maakt een boek succesvol? Geen flauw idee. Anders begon ik er meteen aan. Wat maakt een goed boek goed? Weet ik ook niet. Dat is voor iedereen anders, zoals het eten op je bord, de wagen in je garage, de vrouw in je bed of het huis waarin je woont. Wat voor de ene lezer subliem is, is voor de andere saaier dan kouwe gortepap. Waarom begin je er dan over, Van Butsel, als je het zelf niet weet?

Je koopt een boek waar iedereen de mond van vol heeft. Je begint te lezen en al snel krijg je de indruk dat je door een desolaat niemandsland reist, naar een onbekende bestemming,  op een weg vol putten, bochten, kronkels, hellingen, obstakels. Je geraakt er niet doorheen. Je stopt met lezen. Je valt in slaap. De schrijver heeft er een potje van gemaakt. We hebben het over leesbaarheid.

We shall fight on the beaches, we shall fight on the landing grounds, we shall fight in the fields and in the streets, we shall fight in the hills; we shall never surrender. De legendarische speech van Churchill uit 1940. We hebben het over de parallelle structuur, een krachtig stijlmiddel gehanteerd door de groten der aarde.

Hond te koop. Eet alles. Is dol op kinderen.Wat is er mis met deze zinnetjes? Grammaticaal niets. Alleen … die hond komt niet in de buurt van mijn kleindochtertjes. Laten we de laatste twee zinnetjes eens omwisselen:Hond te koop. Is dol op kinderen. Eet alles.Wel, deze arme drommel krijgt van mij een kans. We hebben het over schrijfstijl, meer bepaald over coherentiebogen.

Toen ik het zwaar te pakken kreeg met schrijven was de boekenwereld één groot mysterie voor mij. Welke kosten heb ik als schrijver? Zal ik een uitgever vinden? Hoe werkt dat uitgeven eigenlijk? Een redacteur, is dat wel nodig? Hoeveel boeken zal ik verkopen? Brengt schrijven iets op? Over dat laatste wil ik het even hebben.

Een van de eerste schrijflessen waarmee ik om de oren werd geslagen: schrijven is schrappen. Larie, dacht ik. Op de schoolbanken heb ik geleerd om volzinnen te schrijven. Basta. En dan komt zo’n schrijfcoach doodleuk vertellen dat mijn verhaal te zwaar is, te wollig, te saai. En dat ik moet schrappen, korter schrijven, minder uitleggen, elliptische zinnen maken. Na afloop is mijn verhaal van 3.000 woorden gereduceerd tot een prulletje van 987 woorden. Het prulletje vliegt in de prullenbak. Mijn hart bloedt.

Een bestseller vereist 4 ingrediënten: seks, religie, geheimen en hogere kringen. Begin daarom elk boek met deze zin (variaties toegelaten): ‘O mijn god,’ verzuchtte de prinses toen ze wakker werd, ‘ik ben geneukt vannacht, maar door wie?’. Dit vermakelijke citaat komt uit een anekdote in het boek De wil en de weg van Jan Brokken (een absolute aanrader voor de ‘gevorderde’ beginnende schrijver, evenals zijn boek Het hoe). Maar klopt deze ‘wijsheid’?

Op een dag sta je op met het briljante idee om te gaan schrijven. Je produceert twee korte verhalen en stuurt je pareltjes naar een schrijfster voor feedback. Je popelt je twee dagen rot en dan komt het verdict: je kan schrijven zonder fouten, maar je korte verhalen zijn geen verhalen maar ‘iets anders’. Niets dus. De schrijfster heeft het over spanningsbogen en karakterbogen en dan wordt het helemaal wazig voor je ogen. Maar je geeft niet op. Je plant je voeten in het zand en gaat aan de slag. Een jaar later doe je mee aan je eerste schrijfwedstrijd.

In schrijven heb ik het niet zo voor wetten en regeltjes. Hoe leuk is het niet om ze aan je laars te lappen en er je voordeel mee te doen. Kan dat? Mag dat? Jazeker. In Schrijfland mag alles. Maar er zijn voorwaarden aan verbonden of je belandt alsnog achter tralies. Zo ook voor het schrijven van dialogen.

Hier volgt de onthulling van een goed bewaard geheim. Het antwoord op de vraag: hoe schrijf je de ultieme dialoog? In fictie is dialoog immers niet hetzelfde als in realiteit. Dialecten, koetjes en kalfjes, geklets in de ruimte horen niet thuis in fictie. Wat dan wel? En hoe moet het? Of beter: hoe kan het? Lees deze tip en je dialogen worden de beste ooit.

In het dagelijks leven ontvluchten we conflicten. In boeken daarentegen smullen we ervan. Geen conflict, geen scène, geen verhaal. Vreemde wezens zijn we toch nietwaar. Hoe construeer je dan zo’n verhaal vol conflicten? Met hoofdstukken? Nee, met scènes. Daarbij bevat elke scène genoeg conflict om het verhaal vooruit te stuwen. Conflict in elke scène? Is dat niet moeilijk? Absoluut niet. Ik vond het geheim. Lees maar.

Ik wil sterven. Ik laat mijn bad vollopen en zoek een scheermes. Wat? Een slagersmes. Pols middendoor. Ik kap ermee. Ik word nog liever slangenmelker of hondenvoerproever dan dat ik nog één woord schrijf. Dat waren de gevoelens na het lezen van de meer dan 1.500 opmerkingen, verbeteringen en doorhalingen na de redactie van mijn manuscript. En dat na 27 herlezingen en zelfredacties. Dan komen zo'n 1.500 krassen en verminkingen in mijn zorgvuldig opgemaakte geesteskind goed binnen.

Een jaar nadat ik begon te schrijven had ik mijn eerste verhalenbundel klaar met veertien korte verhalen. Fier als een kat met zeven staarten vertrok ik naar de lokale bibliotheek, in jeans, een strakblauw jasje en een vers gestreken hemelsblauw hemd. Hoog tijd dat deze plaatselijke tempel van het geschreven woord kennis maakte met het nieuwe aanstormende schrijftalent van de stad. De ontnuchtering lonkte.

Op vrijdag 23 maart 1917 staat in London, Farringdon Road 41, een echtpaar voor een winkel. De echtelieden kijken zich de ogen uit op de manuele drukpers in de vitrine. Ze gaan naar binnen en kopen het toestel voor 19 pond. Een maand later wordt het apparaat thuis geleverd en geïnstalleerd op de eettafel in de woonkamer. Kort nadien verschijnen 134 kopieën van Two Stories, een boekje met 2 van hun eigen verhalen. Hun naam? Leonard en Virginia Woolf.

In 10 redenen om zelf te publiceren vertelde ik al over de voordelen om als schrijver zelf je boeken uit te geven. Ik had het onder andere over het beheer van de voorraad en hoe ik gruwde bij het idee dat mijn kostbaar geesteskind in een houten bak zou worden geplempt in een warenhuis of op een lokale rommelboekenbeurs om voor een habbekrats te worden verkocht aan een stel ongeïnteresseerde lezers. Het kan nog veel erger.

Wist je dat Margaret Atwood (The Handmaid’s Tale), E. L. James (Fifty Shades of Grey), Andy Weir (The Martian), Marc Twain (The Adventures of Huckleberry Finn), Stephen King ooit self publishers waren? Als zij dat konden, dan kan ik het ook. Minderwaardig? Ik denk het niet. Geen boekhandel die het inkoopt! Kan best. We zullen zien.

Voilà! Ik schreef een boek! Nu nog een uitgever vinden. Voor minder dan een bestseller ga ik niet. Ik schrijf 20 uitgevers aan en krijg in zes maanden tijd 2 antwoorden. ‘Tot onze spijt …’ Je kent ze wel. Van de 18 andere? Noppes. Waarom staat er dan een knop ‘Manuscript indienen’ op jullie website? Doe die er dan af als je niet antwoordt. Ik herschrijf mijn boek. Spendeer geld aan een goede redacteur. Niets helpt. Tot iemand zegt: ‘Publiceer het toch zelf.’ Ik ga aan de slag. Enkele weken later staat mijn boek overal online.

Je schreef een boek. Bravo! Je vond een uitgever. Alweer bravo! Je vond geen uitgever en je publiceert het helemaal zelf. Driedubbele bravo! Je doorbladert je allereerste proefexemplaar. Het ruikt heerlijk, de cover glanst, de bladspiegel oogt professioneel. Je voelt je een god. En nu? Hoe verkoop je in godsnaam dat boek? Een dag later tuimel je van je godentroon.

‘Write when drunk, edit when sober, marketing is your hangover.’ Schrijvers horen deze ‘wijsheid’ wel vaker. Want marketing en promotie moet je als schrijver zelf doen, draai of keer het zoals je wil. Terwijl je er helemaal geen verstand van hebt (tenzij je Kluun heet). En op je uitgeverij hoef je ook niet te rekenen. Vandaar die kater. Maar moet die wel? Volgens mij niet. Je kan er ook een ‘delirium’ van maken. Ik leg het uit.

Hoeveel geld besteden uitgeverijen aan promotie voor de boeken die ze uitgeven? Dat gaat van een paar honderden euro’s voor onbekende schrijvers tot tienduizenden euro’s  voor bekende. In dit artikel hebben we het over de eersten, de grote groep illustere onbekenden.

Ooit gehoord van Kluun? Als Nederlander wellicht wel. Als Vlaming allicht wat minder. Kluun verkocht 2,7 miljoen boeken. Hoe deed hij dat? Heeft hij zoveel klasse als schrijver? We zochten het uit.