In 10 redenen om zelf te publiceren vertelde ik al over de voordelen om als schrijver zelf je boeken uit te geven. Ik had het onder andere over het beheer van de voorraad en hoe ik gruwde bij het idee dat mijn kostbaar geesteskind in een houten bak zou worden geplempt in een warenhuis of op een lokale rommelboekenbeurs om voor een habbekrats te worden verkocht aan een stel ongeïnteresseerde lezers. Het kan nog veel erger.
Afbeelding van DENIS CIMAF inc via Pixabay
Wat is er aan de hand?
In 2020 publiceerde de Gentse schrijfster Ingrid Verhelst haar sublieme roman Mijn zoon, mijn monster. Ik schreef er op Standaard Boekhandel deze lovende recensie over (en ik niet alleen). Op haar blog doet Ingrid, die eerder publiceerde bij Prometheus en de Bezige Bij, een oproep om Irma Laureys, het hoofdpersonage, te redden van de versnipperdood. Waarom?
Het trieste noodlot van Paula S
Het overkwam Paula S, het hoofdpersonage uit haar vorige roman De verzamelde levens van Paula S. Drie jaar na verschijning oordeelde de uitgeverij dat het boek geen toekomst meer had, en dat de voorraad moest vernietigd worden. Normaal gezien krijgt de schrijver dan de keuze: alles zelf opkopen of de roman laten vermalen tot pulp. In dit geval verdween de voorraad zonder voorafgaande communicatie.
Kan dat zomaar?
Heb je daar als schrijver verhaal tegen? Laat ons even kijken naar het auteurscontract tussen schrijver en uitgever. Is de overeenkomst gebaseerd op het modelcontract VAV-GAU (Vlaanderen) of van LUV-GAU-Auteursbond (Nederland) (1), dan zal er weinig aan te doen zijn. In beide modelcontracten staat zwart op wit wat er gebeurt met onverkoopbare voorraden. Natuurlijk heb je dat wel gelezen, maar met het idee dat zoiets 10 jaar later zal gebeuren, niet reeds na drie jaar.
Het modelcontract LUV-GAU-Auteursbond (Nederland)
(De tekst in de Vlaamse modelovereenkomst is analoog.)
In artikel 16 lezen we:
- Wanneer na verloop van twee jaar na verschijnen van enige druk blijkt dat het restant van de oplage bij de uitgever naar diens oordeel tegen de vastgestelde prijs onverkoopbaar is, is de uitgever bevoegd om de prijs van het werk te verlagen. De auteur ontvangt dan het percentage van de royalty als bedoeld in artikel 10, berekend over de verlaagde prijs.
- In het geval als in het vorige lid bedoeld, is de uitgever tevens bevoegd om de prijs van het werk op te heffen en het restant van de oplage in de vorm van een partij ineens aan een opkoper of in de vorm van oud papier of anderszins van de hand te doen. De auteur ontvangt dan het percentage van de aanvangsroyalty over het bedrag vrij van BTW dat door de uitgever wordt ontvangen, tenzij deze opbrengst beneden de kostprijs is gebleven.
- In de in de leden 1 en 2 genoemde gevallen is de uitgever verplicht om de auteur van zijn voornemen op de hoogte te brengen en hem gedurende een termijn van vier weken in de gelegenheid te stellen in het geval van lid 1 een door de auteur te bepalen aantal exemplaren van het werk tegen de verlaagde prijs te kopen, of, in het geval van lid 2, het restant van de voorraad over te nemen tegen de prijs die een opkoper bereid is daarvoor te betalen.
Wat is hier belangrijk?
De vetgedrukte woordjes ‘naar diens oordeel’ (in het Vlaams modelcontract heet het ‘naar diens redelijke oordeel’). De uitgever oordeelt dus dat de voorraad onverkoopbaar is en doet er zijn zin mee. De auteur heeft enkel het recht om ingelicht te worden en om eventueel een deel of de gehele voorraad aan te kopen. In het geval van Paula S is dat niet gebeurd. Een fout van de uitgeverij.
Heb je als auteur dan helemaal geen verweer?
Laten we even terugkomen op de woordjes ‘naar diens oordeel’. Waarop baseert de uitgever zich om te zeggen dat de voorraad onverkoopbaar is. Het is raadzaam om de uitgever op zijn minst te vragen waarop ‘diens oordeel’ is gebaseerd. Daarvoor zal hij bepaalde argumenten gebruiken.
Beschadiging
Een eerste argument is: beschadiging. De voorraad is beschadigd, dus onverkoopbaar. Stel dan gewoon aan de uitgever voor om samen naar de voorraad te gaan kijken in het Centraal Boekhuis. Het kost je wel een trip naar Culemborg maar je zal tenminste zelf kunnen vaststellen of het argument berust op waarheid. Is de voorraad inderdaad beschadigd, wie is dan de schuldige? Doe gerust vervelend en stuur desnoods aan op een schadevergoeding. Het is weliswaar niet jouw voorraad, maar jij ondervindt er wel schade door.
Geen verkoop
Een tweede argument van uitgevers is dat het boek niet meer verkoopt. Hoewel jij bijna zeker weet dat er recent nog zijn verkocht. Trek dat argument in twijfel. Je hebt een controlerecht als auteur.
In artikel 12 (Nederlandse versie) lezen we:
Indien de auteur ter beoordeling van zijn rechten enig gegeven nodig heeft uit de boekhouding en/of uit de bescheiden van de uitgever, is de uitgever verplicht om hem een uittreksel uit die boekhouding of een kopie van de bescheiden te verschaffen.
In artikel 7.3 (Vlaamse versie) heet het:
De Auteur of elke mandataris van zijn keuze heeft het recht om binnen een termijn van 45 dagen vanaf de verzending van de afrekening, rechtvaardiging te vragen van of opmerkingen te formuleren op de rekeningen betreffende de exploitatie van het Werk op eenvoudig verzoek.
Ik wil geen heisa met mijn uitgever
Dat kan natuurlijk, want je volgende roman moet ook nog uitgegeven worden. Waaruit nog maar eens blijkt hoe afhankelijk je als auteur bent van je uitgever. Tenzij je definitief besluit om zelf te gaan uitgeven.
Wat nu met Irma Laureys?
Wacht haar hetzelfde lot? Hopelijk niet. Laten we deze kleine roman met zijn allen enige bekendheid geven met het oog op de verkoop van de resterende voorraad. Irma Laureys verdient het. De roman is een meesterwerkje.
Vond je dit artikel interessant? Aarzel niet om je hieronder in te schrijven voor mijn fanclub.
(1) Afkortingen
-
VAV: Vlaamse Auteurs Vereniging.
-
GAU: Groep Algemene Uitgevers.
-
LUV: Literaire Uitgeversgroep.