Op 12 januari 2007 gaf een violist een optreden in metrostation L'Enfant Plaza in Washington, D.C. Hij droeg een honkbalpet en zag eruit als een ordinaire straatmuzikant. Zijn ‘concert’ duurde drie kwartier. Er passeerden meer dan 1000 mensen, waarvan er slechts 6 heel eventjes luisterden. Hij verdiende $ 32,17. Niemand applaudisseerde, niemand gaf ook maar een blijk van waardering. Toch was dit niet zómaar een muzikant.
De violist was Joshua Bell, een van de beste vioolspelers ter wereld. Een virtuoos die het gewoon is voor bomvolle zalen te spelen waar een ticketje algauw meer dan $ 100 dollar kost. Zijn viool is een fortuin waard. Zijn vertolking bestond uit zes van de mooiste vioolconcerten van Johann Sebastian Bach. Het betrof een sociaal experiment van de krant The Washington Post over perceptie, smaak en prioriteiten van mensen.
Jaren later werd het experiment overgedaan. Dit keer werd het aangekondigd. Het station waar het doorging (Washington Union Station) zat barstensvol. Voor een filmpje, zie de bronvermelding.
Wat heeft dat met Brusselmans te maken?
Op maandag 27 november 2023 keek ik naar een aflevering van ‘Het huis’ op VRT. Ik ben niet echt een tv-kijker, maar de gast was ditmaal de schrijver Herman Brusselmans. Ik vermeld er voor alle duidelijkheid ‘de schrijver’ bij, om niet te verwarren met het grappen grollende jurylid van De Slimste Mens ter Wereld.
Wat me opviel was de scène waarin Brusselmans vertelde dat hij ooit een boek had willen uitgeven onder het pseudoniem G.H.L. Bustenhouwer. Ondanks deze ronkende naam wilde geen kat het boek uitgeven, ook niet zijn eigen uitgeverij. Tot hij verkondigde dat hijzelf de auteur was. Het werd onmiddellijk uitgegeven en er werden als ik het goed heb verstaan 50.000 exemplaren van verkocht.
Wat leert ons dit?
Dat er een boel vragen rijzen. Aan u om ze te beantwoorden.
Is het zover gekomen dat als we een kunstenaar niet kennen, of niet herkennen, in dit geval een beroemde violist die vioolconcerten speelt van de legendarische J.S. Bach, we er niet eens naar luisteren? Is het zover gekomen dat als we een schrijver niet kennen, we zijn werk niet eens willen uitgeven, laat staan lezen?
Als we diezelfde kunstenaar wel kennen, of hij blijkt beroemd te zijn, dan willen we plots wel luisteren? En als die schrijver in plaats van een onbekende, ineens Herman Brusselmans blijkt te zijn, dan willen we zijn boek plots wel uitgeven en lezen? Was het boek in één klap zoveel beter omdat ‘G.H.L. Bustenhouwer’ werd vervangen door ‘Herman Brusselmans’? Het verkocht blijkbaar wel stukken beter.
Moet alles tegenwoordig verkocht kunnen worden wil het waardevol zijn? Moet alles per se een economische waarde hebben vooraleer het aanvaard wordt? Wat met de authenticiteit van het werk zelf? Speelt dat geen rol meer? Moet tegenwoordig iedereen beroemd of berucht zijn, influencer, tv-vedette of wat dan ook, willen we in staat zijn om een origineel werk naar waarde te schatten? Zijn we niet meer in staat om de schoonheid van een artistiek werk te ontdekken en waarderen als de kunstenaar een illustere onbekende is?
Nogal hypocriet. Toch?
Als we niet eens meer luisteren naar een van de beste muzikanten ter wereld, die de beste muziek speelt die ooit is geschreven, ook al is het in een metrostation, ook al ziet hij eruit als een straatmuzikant, hoeveel mooie dingen missen we dan niet?
Als we niet eens meer een mooi boek willen lezen, gewoon omdat we nog nooit hebben gehoord van de schrijver, hoeveel mooie verhalen missen we dan niet?
Zijn we zo verslaafd geworden aan de media en aan internet, dat we de kunst om de kunst, ‘l'art pour l’art’, ‘art for art’s sake’, niet eens meer zelf kunnen inschatten, los van misleidende recensies en mediahypes?
Wat is er aan te doen?
Amai, dat klinkt zwaar op de hand. Niet van mijn gewoonte. Wat kunnen we eraan doen? ‘Niets!’ zullen velen zeggen.
‘Toch wel,’ zeg ik dan. Vrij simpel. Ga eens op zoek naar een werk van iemand waar je nog nooit hebt van gehoord. Ga eens op zoek naar een pareltje van een onbekende schrijver. Laat hypes en recensies aan je voorbijgaan. Lees het inkijkexemplaar zodat je geen kat in een zak koopt. En weet je, je hoeft niet eens een boek van mij te kopen, hoewel ik je met de hand op het hart kan garanderen dat het je niet zal spijten.
En voor de schrijvers onder ons: laat je niet ontmoedigen door verkoopcijfers. Geef het beste van jezelf in elke letter die je schrijft. Kwaliteit komt vroeg of laat altijd bovendrijven.
Zo vond ik zelf al meerdere pareltjes de laatste jaren, pareltjes die het op het moment van verschijnen echt niet hadden van de beroemdheid van de auteur (hoewel sommigen dat achteraf wel werden), maar puur van het verhaal zelf. Smaken verschillen natuurlijk, maar als je fan bent van een knap verhaal dat stevig overeind staat, dat geschreven is in een stijlvolle taal, een verhaal dat raakt en ontroert zonder melig te worden, dan zijn hier drie suggesties:
- Een schitterend gebrek – Arthur Japin – De Arbeiderspers.
Won de Libris Literatuurprijs in 2004. - Vers water voor de bloemen – Valérie Perrin – Xander Uitgevers
Eerder uitgegeven bij dezelfde uitgever onder de titel De bijzondere levens van Violette. - Als je het licht niet kunt zien – Anthony Doerr – Rainbow.
Won de Pulitzer prijs voor fictie in 2015. Werd in 2023 verfilmd tot miniserie door Netflix.
Wat hebben Bach en Brusselmans dan uiteindelijk gemeen?
Ik zou het niet weten. Of toch: muziek. Bach speelde orgel en Brusselmans speelt drums. De eerste had er wel iets meer verstand van. Of Bach ook gevoel had voor humor? Dat zullen we nooit weten. De Slimste Mens bestond nog niet in 1700.