Afbeelding van Engin Akyurt via Pixabay. 

Ware het maar zo simpel.

Dus het klopt niet? Van die seks, religie, geheimen en hogere kringen? In veel gevallen wel, in vele andere niet.

Waar het klopt: Bridgerton

Verfilmd door productiefabriek Shondaland. Te zien op Netflix. De boeken heb ik niet gelezen, maar ik zag de serie op Netflix. Ik hou immers van kastelen en koningen en ruisende tafzijde en barokke bals met klassiek muziek. Je gelooft me niet? Gelijk heb je. Ik hou ook van seks, maar laten we het vanaf nu erotiek noemen. Klinkt veel mooier. Drie van de vier geheime ingrediënten zitten prominent verwerkt in Bridgerton. Religie herinner ik me niet.

Waar het niet klopt: The Martian

Andy Weir, schrijver van The Martian, publiceerde het verhaal oorspronkelijk in afleveringen op zijn blog (nog zo’n befaamd self-publisher). Het gaat over astronaut Watney die per ongeluk achtergelaten wordt op Mars. Hij moet er zien te overleven tot ze hem heel misschien komen redden. Welnu: seks? Nee. Religie? Nee. Geheimen? Nee. Hogere kringen? Nee. Hier is dus geen enkele van die vier ingrediënten aanwezig. En toch is het een internationale bestseller, verfilmd met Matt Damon en Jessica Chastain.

Het succes van The Martian verklaard

De hoofdingrediënten in The Martian zijn spanning, suspense, wetenschap, om er drie te noemen. De arme astronaut doet zijn uiterste best om zijn hachje te redden, maar hoe meer hij zich inspant, hoe meer tegenslagen hij krijgt. Als je even alle wetenschappelijke onderbouwingen voor het verhaal wegdenkt (dat zijn er nogal wat, en ik denk dat veel lezers daar misschien op afknappen), dan is het verhaal van begin tot einde één razend spannende, maar vooral unieke thriller.

Suspense en spanning. Is dat niet hetzelfde?

Suspense en spanning zijn geen synoniemen. Suspense is wat de lezer op het tipje van zijn stoel houdt, het hele verhaal lang, wat zijn nieuwsgierigheid prikkelt naar de afloop. Suspense is de zoektocht naar het antwoord op: ‘overleeft hij?’, ‘vinden ze haar?’, 'wie is de dader?'

Spanning is wanneer de adrenaline kickt: een kind komt thuis en de seriemoordenaar van dienst zit op de sofa, een vrouw valt in panne met de wagen en wordt beloerd door een bloeddorstig schaap.

Andere ingrediënten?

Seks, sorry, erotiek brengt altijd op, evenals smeuïge geheimen, dus zetten we die alvast bovenaan het lijstje. Laten we aanvullen tot 20 rubrieken die goed scoren:

Zeg nu zelf. Als je deze ingrediënten allemaal in je boek stopt ben je toch op weg om miljonair te worden?

Wat met mijn eigen boeken: Meisje aan de Overkant

Meisje aan de overkant is een verhaal over de vriendschap tussen een jongen van twaalf en een meisje van dertien. Erotiek zit er niet in, wat niet wil zeggen dat er niet een soort erotiserende spanning bestaat tussen beiden over hun ontluikende sensualiteit. Laten we even het lijstje aflopen (groen is aanwezig in het verhaal, rood niet):

Verdict: 12/20. Geslaagd.

De Parisienne

Hoe zit het met De Parisienne (december 2022).

Verdict: 15/20. Onderscheiding. Als dat geen bestseller wordt.

En taal? Verhaaltechniek?

Een paar ingrediënten in je verhaal stoppen en klaar? Zo simpel is het natuurlijk niet. Je gooit toch ook niet alle ingrediënten van je gastronomische kerstmenu in een soepketel om je gasten er met een vork hun portie te laten uitvissen? Je mag nog zo'n goed verhaal hebben (uniek, waargebeurd, buitengewoon, ...) als het slecht is geschreven sta je nergens. Want dat is wat slechte schrijvers doen: van een goed en geloofwaardig verhaal een draak maken. Goede schrijvers daarentegen maken van een ongeloofwaardig verhaal een meesterwerk. Worden mensen dan aangetrokken door het taalgebruik en de verhaaltechniek van de auteur? Kan je daarin uitblinken? Zal wel. Dit is het belangrijkste element van allemaal. 

Maak er een gastronomisch hoogstandje van

Ik vergelijk sprankelende taal graag met de presentatie van een topgerecht op het bord. Zo bleek uit een onderzoek aan de universiteit van Oxford, dat een gerecht beter smaakt als het mooi wordt gepresenteerd. In het onderzoek werden drie identieke salades gepresenteerd. De eerste salade werd bij wijze van spreken op het bord geflikkerd, de tweede werd netjes opgediend en de derde werd geserveerd als een schilderij van Kandinsky. Wie scoorde het best? Kandinsky: 29% lekkerder.

Zeg nu zelf: voor welk gerechtje zou je opteren? Voor de knapperige eiwitrijke kevertjes (links), of voor de even knapperige eiwitrijke kevertjes in filodeeg met garnituurtje van dille, paprika, olijfje en rode peperbolletjes (rechts)?

Met taal en techniek speelt iets analoogs. Taal moet om te beginnen juist zijn, zonder fouten, zonder kreupele zinnen. Het verhaal moet verhaaltechnisch kloppen: het perspectief, de personages, de karakterontwikkeling, de spanningsboog. Maar de kers op de taart is de presentatie: het zinderende taalgebruik van de auteur. Houdt een doorsnee lezer daar rekening mee? Misschien niet bewust, maar zeker onbewust. De gevorderde lezer? Absoluut. Lezers die ook schrijven? Eveneens. Vandaar dat ik vaak romans van de groten lees. Niet altijd makkelijk, maar ik leer er enorm veel van. Hoewel ook de groten er soms een potje van maken waardoor ik halverwege durf te stoppen met lezen.

Conclusie

Moet je nu gaan schrijven met al die zaken in je achterhoofd? Nee. Dat is te belachelijk. Maar als je bepaalde ‘ingrediënten’ gebruikt, gebruik ze dan bewust, correct en excellent. Komt er erotiek aan te pas, maak er een literair orgasme van. Speelt kunst, geschiedenis of wetenschap een rol, wees de Einstein van de research. Ga je voor spanning en suspense: maak er een James Bond van. Mijn stellige mening, noem het gerust een levenswijsheid: kwaliteit en excellentie komen altijd boven drijven. Is het niet bij leven, dan … nou ja, erna.

Vond je dit artikel interessant? Aarzel niet om je hieronder in te schrijven voor mijn fanclub.